Laten we openstaan voor het onvoorstelbare

VERTROUWEN IN HET LEVEN EN GODSVERTROUWEN ALS BRON VAN ECHTE HOOP

Wie zou niet liever een leven leiden vol hoop in plaats van moedeloos weg te vegeteren? Voordat we gaan nadenken over hoe wij hoopvolle mensen kunnen worden, moeten we een wijdverbreid misverstand ophelderen. We moeten een duidelijk onderscheid maken tussen echte hoop en de houding van hopen op iets wat we graag willen. Onze hoop is niet dezelfde houding, het is niet een optimistische voorstelling van de toekomst zoals wij ons die wensen. Echte hoop is veel meer. We kunnen hoop definiëren als een blijmoedig en vol vertrouwen verwachten van het onvoorstelbare. Onze verwachtingen zijn altijd gericht op iets dat we ons kunnen voorstellen. Hoop in de volle betekenis van het woord echter, is openheid voor het onvoorstelbare.

Blijmoedig vertrouwen

Wanneer we goed begrijpen wat hoop betekent, laat ons dat ook zien waarom verwachtingen tegenwoordig niet meer toereikend zijn. Waar we in onze wereld nog mee te maken krijgen, dat kunnen we ook met de meest verfijnde middelen die wetenschappelijk onderzoek ter beschikking staan, niet meer voorspellen. Het hangt af van het leven in zijn onvoorstelbare – want te complexe – ontwikkeling. Dit feit wijst tegelijkertijd op een vraag die we in verband met “Leven vanuit hoop” beslist moeten beantwoorden: Waarop is krachtige hoop uiteindelijk gebaseerd? Het antwoord luidt: op levensvertrouwen. “Hoop is een blijmoedig en vol vertrouwen verwachten van het onvoorstelbare”, hebben we gezegd. En het onvoorstelbare als zodanig is het leven. We weten allemaal uit ervaring dat wanneer iets levendig is, het verrassend is; maar wanneer het niet verrassend is, dan is het zeker zielloos. Hoop vertrouwt juist op die verrassende onvoorspelbaarheid van het leven.

Het leven leeft in ons

Levensvertrouwen als bewuste houding is tegenwoordig zeldzaam. Zonder dat we ons ervan bewust zijn, vertrouwen we evenwel allemaal het leven, ieder moment. Wie twijfelt er bijvoorbeeld aan dat het leven het ongelooflijk gecompliceerde proces van de spijsvertering voor ons tot stand brengt – een prestatie die ons verstand en eigen vermogen compleet overstijgt? We staan van tafel op en vertrouwen erop dat het leven alles verder overneemt, zonder er überhaupt aan te denken. Zo gaat het ook met onze bloedsomloop en onze adem. Wanneer we gaan slapen, kunnen we erop vertrouwen dat het leven ons hart de hele nacht door laat kloppen. Ook hoeven we ons geen zorgen te maken over onze adem. Het leven ademt bij wijze van spreken in ons. Ja, in lichamelijk opzicht mogen we er eigenlijk op vertrouwen dat het leven ons leeft.

Betrouwbaarheid van “Sterf en word!”

Wanneer we dus een reden hebben ons biologische leven te vertrouwen, hoe zit dat dan met het biografische leven? Hebben we ook een reden de levenskracht te vertrouwen die ons vanaf onze kinderjaren door de opeenvolgende levensfases leidt, waarin we beslissingen nemen en verantwoordelijkheid dragen? Jazeker, want het is diezelfde mysterieuze levendigheid die zowel ons biologische als ons biografische leven draagt. We hoeven helemaal niet oud te zijn om terugblikkend te kunnen zien dat het leven ons door kleinere en grotere tegenslagen toch steeds weer naar een nieuw en beter begin leidt. Steeds weer wordt datgene wat ons een kleine dood lijkt, een nieuwe geboorte, ook wanneer “zware bevallingen” lang duren. Dit “sterf en word!” weten we uit ervaring, gebeurt altijd op zo’n manier dat we ook in dit opzicht op het leven kunnen vertrouwen. Overigens is dat ook de reden waarom we erop durven vertrouwen dat onze laatste dood tot een hergeboorte zal leiden, hoewel we ons dat evenmin kunnen voorstellen als een rups haar leven als vlinder.

Levensvertrouwen door levenservaring

Zo kunnen we met recht zeggen dat leven vanuit hoop gebaseerd is op levensvertrouwen. We kunnen dus mensen vol goede hoop worden door ons levensvertrouwen op twee manieren te versterken:

We kunnen ons er dankbaar bewust van worden hoe vergaand we kunnen vertrouwen op lichamelijke levensprocessen, bijvoorbeeld door meerdere keren per dag even stil te gaan staan en op onze adem te letten.

We kunnen onszelf ’s avonds een paar ogenblikken ter bezinning gunnen, waarin we over de dag nadenken en ons er dankbaar bewust van worden dat het leven het goed met ons voorheeft. Onze levenservaring geeft aanleiding tot levensvertrouwen.

Godsvertrouwen

Deze ervaring geldt voor alle mensen. Wanneer we het in christelijke taal willen verwoorden, mogen we hieraan toevoegen: levensvertrouwen is godsvertrouwen. Wat bedoelen we met ‘god’ anders dan het binnenste geheim van alle levendigheid? De apostel Paulus kan over de levende god precies datgene zeggen wat geldt voor het leven: “Want in hem leven wij, bewegen wij en zijn wij. (Hand. 17:28) […]

Blijmoedig vertrouwen

Het is onze opgave om als individu te groeien naar een leven vanuit hoop. Maar de volgende stap moet de samenwerking met velen zijn, want de uitdagingen van onze tijd kunnen we alleen maar samen overwinnen – samen en met dat blijmoedige vertrouwen dat mensen uitstralen die leven vanuit hoop.

Open voor verrassing

Waar iedereen die gebrek aan vertrouwen heeft, van angst verstijft, daar geeft vertrouwen bezieling aan onze inzet – zowel in het persoonlijke leven als in de grote opgaven van onze tijd. Het is niet te voorspellen wat de toekomst zal brengen. Daarom staat één ding vast: de toekomst zal verrassend zijn. Wat er ook gaat komen: wanneer we oefenen in hoop, zullen we goed voorbereid zijn, want hoop betekent immers vol vertrouwen openstaan voor verrassing.

Dit artikel is ontleend aan de Online-Bibliothek David Steindl-Rast OSB

Bron: voor het eerst gepubliceerd in het Jahrbuch 2025 der Diözese Gurk

Vertaling: Annemarie Verschoor - ten Dam